|
KAMIENIEC www.kamieniec24.pl – oficjalna strona Kamieńca DANE STATYSTYCZNE Powierzchnia: 433 ha Koło Gospodyń Wiejskich: przewodnicząca Agnieszka Miller, tel. 74 868 71 65 OKIEM MARKA PERZYŃSKIEGO
Od kmiecia do chałupnika Aby prześledzić rozwój budownictwa ludowego na ziemi kłodzkiej najlepiej przyjechać do Kamieńca, który w XIX wieku zasłynął z targów końskich. Zachowały się tutaj zarówno dwór, zabudowania folwarczne, ogromne zagrody kmiece, jak i drewniane, drewniano-murowane i murowane zagrody zagrodników i chałupników. Jeśli zobaczymy murowane, wieloobiektowe, ogromne zagrody z dużymi, często wielopiętrowymi budynkami mieszkalnymi z poddaszem mieszkalnym, możemy być pewni, że stoimy przed zagrodami kmiecymi. W ich skład wchodzą także przepastne obory, stajnie i stodoły. Wszystkie obiekty ustawione są w kwadrat wokół często zamkniętego dziedzińca, który otrzymał nazwę majdanu. Źródła podają, że w 1747 roku mieszkało w Kamieńcu 10 kmieci, a więc już w tym okresie zaczęły powstawać zagrody, które możemy oglądać obecnie. Zagrody wielobudynkowe posiadają najczęściej sklepioną łukowo bramę, która prowadzi na dziedziniec. Zagrody te charakteryzują się dużą działką, na której są posadowione. W tym samym czasie mieszkało w Kamieńcu 20 zagrodników i 14 chałupników. Już pod koniec XVIII wieku liczba zagrodników wzrosła do 26, a chałupników nie zmieniła się. Zagrodnicy i chałupnicy budowali zagrody jednobudynkowe. Były to chaty drewniane lub drewniano-murowane. Pełniły one funkcje obiektów mieszkalno-gospodarczych, które pod jednym dachem mieściły pomieszczenia mieszkalne i inwentarsko-magazynowe. Murowaną była część gospodarska, a drewnianą mieszkalna. W Kamieńcu zobaczyć możemy zarówno budynki drewniano-murowane, jak i liczącą około 200 lat piękną chatę drewnianą. Ziemia kłodzka charakteryzuje się obecnością domów o wieńcowym (zwanym też zrębowym) systemie konstrukcji ścian. Występowanie tego typu konstrukcji ma związek z budownictwem ludowym Czech. Granice pomiędzy Czechami i ziemią kłodzką były na przestrzeni wieków tak płynne, że budownictwo okolic Kłodzka nie wykształciło charakterystycznych dla siebie cech. Przejęło wzorce z południa, które następnie nieznacznie modyfikowało, przystosowując je do swoich potrzeb i możliwości. Konstrukcję zrębową wznosi się z poziomo ułożonych belek. Powiązane są one ze sobą w narożach za pomocą odpowiednich wrębów (na tzw. zamek, na obłap, na rybi ogon). System wieńcowy charakteryzuje się połączeniem na węgieł. Budynki wieńcowe dominowały w krajobrazie na terenach bogatych w drewno, a więc na sąsiadujących z lasami. Jednak zaczęły zanikać tam, gdzie były urodzajne ziemie i lasy ustępowały miejsca polom uprawnym. Konstrukcja ta przetrwała najdłużej na wsiach oddalonych od ośrodków miejskich, na których zaznaczyły się wpływy czeskie i ludność mówiła po polsku. Chaty takie stanowiły własność najmniej zamożnych mieszkańców wsi. Konstrukcja takich chat była czworokątna i odznaczała się dużą sztywnością. Zaletą tak wykonywanych ścian była prostota wykonania. Na terenach górzystych dolną część konstrukcji budynków wykonywano z ciosów kamiennych. Budowla taka charakteryzowała się stabilnością, trwałością i dobrą izolacją termalną, co było szczególnie ważne na terenach górzystych, o srogich i długich zimach. Konstrukcja wieńcowa pokrywana jest niekiedy tynkiem i pobielana, dlatego tak trudno często rozpoznać ją od razu. Domy takie były przeważnie parterowe, szerokofrontowe, wejście znajdowało się w ścianie dłuższej. Sień oddzielała drewnianą część mieszkalną od murowanej gospodarczej. Domy nakrywane były przeważnie stromym dwuspadowym dachem. Wysokość dachu do wysokości ścian ma się jak trzy do jednego. Występują tutaj również dachy naczółkowe lub mansardowe. Niekiedy dachy są asymetryczne, szczyty opierzone są deskami (oszalowane szczyty). Pierwotnie w domu takim znajdowała się jedna około 30-metrowa izba, w której ustawiano krosno. Po upadku tkactwa dzielona była ona na dwa pomieszczenia. Domy pokrywano słomą lub gontem, który wyrabiano z drzewa świerkowego, modrzewiowego lub dębowego. Obecnie poszycie to zostało zastąpione blachą lub dachówkami, ze względu na wejście w życie po I wojnie światowej nowych przepisów przeciwpożarowych (w dużej mierze zmieniło to charakter tych domów). Czynnikiem, który wpłynął na to, że zrezygnowano z konstrukcji wieńcowej, było duże zużycie drewna. Charakterystycznym elementem wielu domów na ziemi kłodzkiej są ganki i balkony umieszczone na piętrach, a także na parterze i w przyziemiu, ciągnące się wzdłuż części mieszkalnej przy dłuższej elewacji budynku. Natomiast obce ziemi kłodzkiej są konstrukcje ryglowe i przysłupowe. Konstrukcja przysłupowa charakterystyczna jest bowiem dla Sudetów zachodnich, gdzie zaznaczyły się wpływy łużyckiej architektury ludowej. Konstrukcja taka składa się ze słupów połączonych u góry ryglem i poziomymi belkami. Słupy przenoszą ciężar dachu lub ścian piętra, a ściany wieńcowe podtrzymują strop nad izbą. W domach parterowych podtrzymują one konstrukcję dachu. Budownictwo takie spotkamy często w rejonie Bogatyni, Zgorzelca, Lubania, Bolesławca, Jeleniej Góry i w okolicach Wałbrzycha. W konstrukcji ryglowej ściany składają się z drewnianego szkieletu, tzw. drewnianych kratownic. Przestrzeń między kratownicami wypełnia glina lub inny materiał (wówczas mamy do czynienia z szachulcem). Gdy zaś przestrzeń tę wypełniają cegły, jest to tzw. mur pruski. Konstrukcja ryglowa przenikła na Dolny Śląsk wraz z osadnictwem niemieckim, głównie na tereny nizinne. Tam bowiem utrudniony był dostęp do budulca drewnianego. Nieobecność szachulca i przysłupów w konstrukcji ściany budynków jest wręcz charakterystyczną cechą budownictwa na ziemi kłodzkiej, na której od połowy XVIII wieku do II wojny światowej wykształcił się charakter regionalny architektury wiejskiej. Tak bowiem mocno zdążyło wtopić się w krajobraz to, co zostało zapożyczone kiedyś od południowych sąsiadów. Do głosu doszło budownictwo murowane, lecz utrzymała się tradycyjna architektura drewniana, mocno zakorzeniona ze względu na dostępność surowca. W przypadku budownictwa ziemi kłodzkiej widzimy więc głównie budowle zagrodowe o konstrukcji mieszanej. Parterowe domy miały konstrukcję wieńcową ścian, zaś w części inwentarskiej stosowano kamień. Budownictwo szczególnie dobrze rozwijało się na wsiach otoczonych dobrymi glebami, gdzie panował niezbyt surowy klimat. Tak było i w przypadku pięknie położonego Kamieńca (380-410 m n.p.m.), zajmującego lekko pofałdowany teren. W pierwszej połowie XIX wieku była to już bardzo rozwinięta wieś. Znajdował się tutaj dwór, folwark z zabudowaniami, młyn wodny i browar. W folwarku hodowano blisko 1000 owiec-merynosów. Obecnie Kamieniec zachował charakter wsi rolniczej. Aby dojechać do Kamieńca z Kłodzka, najlepiej skierować się na drogę Kłodzko-Kudowa Zdrój, a następnie skręcić w kierunku Roszyc i Ruszowic. Na podstawie „Przewodnika dla dociekliwych. Gminy Kłodzko skarby i osobliwości” autorstwa Marka Perzyńskiego.
Ta niezwykle piękna zagroda liczy sobie około 200 lat
Kapliczka fasadowa z XIX wieku, nakryta dwuspadowym daszkiem zwieńczonym krzyżem
Jesień w Kamieńcu
Obiekt mieszkalny z 1883 roku
|
|
|
|
 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
