Duże i mniejsze – zazwyczaj filialne, niektóre wzniesione zostały jako kaplice, a dziś systematycznie bądź okazjonalnie odbywają się w nich msze św. Kościoły na terenie Gminy Kłodzko to dziedzictwo kulturowe tego subregionu, nierzadko ze śladami dawnych mistrzów ziemi kłodzkiej, jak chociażby sławnych XVIII-wiecznych rzeźbiarzy Michała Klahra i jego syna. Wędrując przez poszczególne wioski same przyciągają wzrok, a jeśli nie, to dobrze jest wiedzieć, że są i warto bliżej je poznać.

Źródłem do przygotowania poniśzych informacji jest Słownik geografii turystycznej Sudetów, t. 15 - KOtlina Kłodzka i Rów Górnej Nysy pod red. Marka Staffy, Wrocław 1994. 

BOGUSZYN

Jadących kłodzką estakadą w kierunku Wrocławia uwagę zwraca położona na wzgórzu okazała budowla. To barokowa kaplica św. Krzyża z 1732 r. w Boguszynie. Zachowała kamienny portal i półkoliste okna, a wewnątrz m.in. XVIII-wieczne drewniane polichromowane rzeźby: Piety i św. Franciszka z Asyżu o cechach baroku ludowego. Źródło jw., s. 58.

DROSZKÓW

W tej niewielkiej, malowniczo położonej wiosce najcenniejszym zabytkiem jest gotycki kościół filialny pw. św. Barbary z 1405 r., nieznacznie przebudowany na barokowy pod koniec XVII w. lub na pocz. XVIII w., kilkakrotnie remontowany, również w obecnym stuleciu. Jest to budowla jednonawowa, z wydzielonym prezbiterium. Wewnątrz znajduje się barokowe wyposażenie, m.in. drewniane polichromowane ołtarze i ambona z XVIII w., także XVIII-wieczny zespół drewnianych polichromowanych rzeźb, z których części autorstwo przypisywane jest M. Klahrowi, nieliczne paramenty, a w wieży dzwon z 1652 r. Źródło jw., ss. 115-116.

GOŁOGŁOWY

W Gołogłowach, kiedy zjedziemy z drogi wojewódzkiej, naszą uwagę zwróci późnobarokowo-klasycystyczny kościół filialny pw. św. Antoniego – jednonawowy, wzniesiony pod koniec XVIII w. jako kaplica mszalna. Wewnątrz znajduje się skromne późnobarokowe wyposażenie, w tym ołtarz z ok. 1750 r. z obrazem olejnym przedstawiającym patrona – św. Antoniego. Źródło jw., s. 132.

JASZKOWA DOLNA

Kościół parafialny p.w. św. Jana Chrzciciela w Jaszkowej Dolnej przyciąga uwagę swą okazałością i ceglastą czerwienią. Jest to stosunkowo nowa budowla neogotycka z 1905 r., z wydzielonym prezbiterium. Wewnątrz znajduje się bogate i dość jednorodne wyposażenie neogotyckie, a także barokowy obraz olejny z poł. XVIII w.

Daty budowy nie należy mylić z istnieniem kościoła w tej stosunkowo dużej podkłodzkiej wsi, albowiem pierwsza świątynia wymieniana była już w XIV stuleciu. Stary kościół rozebrany został na kilka lat przed budową obecnego, przy czym zostawiono z niego prezbiterium, które zachowało się do dziś jako Kaplica Cmentarna Najświętszego Sakramentu. W jej wnętrzu uwagę zwraca barokowy portal z 1659 r. z kartuszem herbowym i datą. Źródło jw., ss. 168-169.

JASZKOWA GÓRNA

W Jaszkowej Górnej pierwotny, gotycki kościół wybudowany został ok. 1470 r., a w wiekach kolejnych ulegał przebudowie najpierw na renesansowy, a następnie na barokowy.

Jest to budowla jednonawowa. Wewnątrz na uwagę zasługuje wyposażenie w postaci m.in.: XV-wiecznej gotyckiej drewnianej figury Madonny z Dzieciątkiem, renesansowej ambony z piękną polichromią, kamiennych płyt nagrobnych z końca XVI w., barokowych drewnianych polichromowanych ołtarzy i XVII-wiecznych rzeźb.

W Jaszkowej Górnej obok Kościoła pw. św. Mikołaja uwagę zwraca, znajdująca w jego toczeniu Kaplica z barokowo-rokokowym ołtarzem z XVIII-wieczną figurą św. Anny Samotrzeciej. Źródło jw., s. 175.

KROSNOWICE

Kościół parafialny pw. św. Jakuba wzniesiony został w 1. poł. XIV w. jako gotycki. Obecnie - w wyniku rozbudowy i przebudowy w kolejnych wiekach - jest to budowla barokowa, jednonawowa, z wydzielonym prezbiterium i widocznymi cechami obronnymi. Wewnątrz na uwagę zasługują: drewniany polichromowany ołtarz z 1794 r. – działo M. Klahra, późnogotycki tryptyk z 1520 r., drewniana polichromowana figura gotycka Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1400 r., XVI-wieczna renesansowa chrzcielnica ozdobiona herbami, barokowa ambona i nagrobek płk J. von Humbrachta końca XVIII w.

Kościół otacza stary kamienny mur z dwiema bramami i furtką. Od jego wewnętrznej strony, przy ścianie rozpościera się krużganek z okazałymi stacjami Drogi Krzyżowej, kamiennymi epitafiami i płatami nagrobnymi.

Przy kościele znajduje się nagrobek kompozytora Ignaza Reimanna, który w Krosnowicach spędził swe całe dorosłe życie. To na jego cześć co roku odbywa się Festiwal im. I. Reimanna. Źródło jw.,ss.250-251.        

OŁDRZYCHOWICE KŁODZKIE

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela w Ołdrzychowicach Kłodzkich wzmiankowano już w 1384 r. W wiekach kolejnych został przebudowany i powiększony. Wewnątrz znajduje się zróżnicowane wyposażenie. Na szczególną uwagę zasługuje gotycka drewniana polichromowana rzeźba Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1470 r., umieszczona w ołtarzu głównym. Źródło: ss. 322-323.

Zatrzymując się przy kościele w Ołdrzychowicach Kł. nie sposób pominąć znajdującego się tuż obok okazałego Mauzoleum rodu von Magnis.

Budowla jest dziś całościowym dziełem sztuki, wzniesionym w 1889 r. z inicjatywy ówczesnego posiadacza miejscowości hr. Antona Franza von Magnis, jako miejsce grobowców członków tego arystokratycznego niemieckiego rodu. Frontowa elewacja zwieńczona jest trójkątnym szczytem. W jej centrum znajduje się struktura architektoniczna z portalem, a w polu tympanonu - wykonane z brązu herby skoligaconych rodów von Oppersdorf i von Magnis.

Do mauzoleum prowadzą kamienne schody, które z obu stron flankują figury klęczących aniołów. Wewnątrz znajduje się kaplica, a pod nią – krypta z sarkofagami.

Mauzoleum rodu von Magnis otwierane jest dla zwiedzających. Kontakt z przewodnikiem pod nr tel.: 517-353-657.

PISZKOWICE

Kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela, pochodzący z I poł. XIV w., to obok znajdującego się po sąsiedzku pałacu, największy zabytek w Piszkowicach. Budowla była kilkakrotnie niszczona i palona, odbudowywana i przebudowywana, a obecny, klasycystyczny kształt uzyskała na przeł. XVIII i XIX stulecia. Wewnątrz znajduje się bogate i mocno zróżnicowane wyposażenie z XVIII i XIX wieku: klasycystyczny drewniany polichromowany ołtarz główny, eklektyczna drewniana polichromowana ambona, kamienna chrzcielnica, figury i naczynia liturgiczne.

Kościół i stary cmentarz otacza częściowo zachowany kamienny mur z gotyckim budyniem bramnym, którego fragmenty mogą pochodzić nawet z XIV i XV w. i być śladem nadania kościołowi charakteru obronnego. Źródło jw., s. 337.

STARY WIELISŁAW

Pierwotny, drewniany kościół w Starym Wielisławiu istniał już XIII w. i niemal od początku pełni rolę daleko większą niż kościoła parafialnego. Tutaj, w drodze do Gniezna, miał się zatrzymać św. Wojciech. Z kolei w 1300 r. papież Bonifacy VIII podkreślił jego ważność bullą, na mocy której ustanowił go kościołem pielgrzymkowym.

Niestety, w 1428 r. podczas wojny z husytami kościół został spalony. Z pożaru ocalała jedynie drewniana figurka Matki Bożej, która z czasem zaczęła się cieszyć szczególnym kultem i stała się podstawą do utworzenia tu sanktuarium maryjnego.

Obecny kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej – na pamiątkę przywiezionych tu z Rzymu w 1660 r. relikwii świętej - wzniesiony został XV w. i rozbudowany w kolejnym stuleciu. Był też wielokrotnie remontowany. W czasie wojny trzydziestoletniej, kiedy ziemię kłodzką ogarnęła fala protestantyzmu, schronienie znajdowali tu kapłani z Kłodzka.

Jest to budowla jednonawowa, wewnątrz której znajduje się bogate wyposażenie. W ołtarzu głównym umieszczona jest owa gotycka figura Matki Boskiej Wielisławskiej, pochodząca najprawdopodobniej z XIII w., ocalała z pożaru podczas wojny husyckiej. Przedstawia Matkę Bożą jako służebnicę w świątyni i stanowi swobodną kopię przedstawienia z mediolańskiej Katedry Narodzin św. Marii o wyraźnie lokalnych wpływach stylowych. Od XV w. jest przedmiotem kultu. Pozostały wystrój kościoła jest głównie barokowy i rokokowy z XVIII w.: drewniana polichromowana ambona, rzeźby i obrazy, kuta krata z 1660 r., liczne paramenty i naczynia liturgiczne.

Kościół w Starym Wielisławiu zachował charakter obronny. Przy wysokim murze od wewnątrz biegną krużganki, w których znajdują się stare nagrobki i epitafia oraz współczesne staje Drogi Krzyżowej - dzieło J. Grabowskiego.

W 2001 r. ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, Metropolita  Archidiecezji Wrocławski, podniósł  Sanktuarium w Starym Wielisławiu do rangi Sanktuarium Międzynarodowego. Tutaj przechowywane są relikwie: Krzyża św., św. Katarzyny Aleksandryjskiej, św. Jana Pawła II oraz replika gwoździa, jakim przybito rękę Chrystusa do krzyża.. 

W Starym Wielisławiu o wojnie z husytami przypomina nie tylko historia kościoła parafialnego, ale również Kaplica Mauzoleum księcia Jana Ziębickiego. Wzniesiona została na początku XX w. z kamienia i żelbetu wg projektu arch. L. Schreidera na miejscu domniemanej śmierci Jana ziębickiego w bitwie w 1428 r. Wewnątrz, na sklepieniu, znajduje się fresk przedstawiający ów krytyczny moment bitwy – śmierć księcia. Źródło jw., ss. 421-424 oraz strona: starywielislaw.pl                           

SZALEJÓW DOLNY

            Częściowo obronny charakter (mur otaczający cmentarz) zachował także kościół pw. śś. Szymona i św. Tadeusza w Szalejowie Dolnym, wybudowany w l. 1489-91, a w wiekach kolejnych rozbudowany i przebudowany na początku XVIII w. Wewnątrz znajduje się cenne wyposażenie, głównie barokowe: drewniany polichromowany ołtarz główny z ok. 1740 r. z grupą figur Trójcy św., ołtarz w Kaplicy Zmarłych z ok. 1670 r. in. Źródło jw., s. 432-433.

SZALEJÓW GÓRNY

Pierwotny kościół w tej wsi był drewniany, wzniesiony w drugiej połowie XIII w. Obecny, pw. św. Jerzego, pochodzi z 1366 r., aczkolwiek – jak można się domyślić – nie zachował się w stanie pierwotnym, tylko po przebudowach w XVII i XVIII w. Na uwagę zasługuje plafon na stropie nawy, przedstawiający Zmartwychwstanie z połowy XIX w., rzeźby Piety z 1420 r. i XVI-wiecznej Madonny z Dzieciątkiem.

Kościół w Szalejowie Górnym jest jedną ze świątyń na ziemi kłodzkiej, które zachowały charakter obronny – otoczony jest murem ze strzelnicami i XVI-wiecznym budynkiem bramnym. Na uwagę zasługuje również wolno stojąca XVII-wieczna dzwonnica z dzwonem z 1354 r. Źródło jw., s. 440.

ŚWIĘCKO

Tuż przy głównej drodze biegnącej przez wieś uwagę zwraca niewielka budowla sakralna. To barokowy kościół filialny pw. św. Floriana z 1794 r., wzniesiony przez miejscowych chłopów przy pomocy hrabiego won Magnis jako kaplica cmentarna. Jest to skromna budowla salowa. Wewnątrz znajduje się późnobarokowy drewniany polichromowany ołtarz z końca XVIII w. Patron kościoła, św. Florian, w postaci płaskorzeźby, znajduje się również na cokole kamiennej figury Chrystusa na Krzyżu. Źródło jw., s. 469-70.

ŻELAZNO

Pierwotny kościół w Żelaźnie powstał ok. 1326 r. Z czasem, w połowie XIV w., zastąpił go gotycki, który w wiekach kolejnych był przebudowywany i remontowany, również w XX w.  

Dziś jest to Kościół pw. św. Marcina - skromna budowla orientowana, salowa, z wydzielonym węższym prezbiterium, przy którym znajduje się piętrowa zakrystia. Wewnątrz uwagę zwraca cenne i zróżnicowane wyposażenie: gotyckie kamienne sakramentarium w postaci wnęki o ostrosłupkowym obramieniu zwieńczonym krzyżem i głową Chrystusa poniżej, XV-wieczna drewniana polichromowana figura Madonny z Dzieciątkiem, polichromowana ambona z 1777 r. – dzieło Michała Klahra, XVIII-wieczna drewniana polichromowana chrzcielnica i in.

Kościół jest otoczony starym murem, być może obronnym, od wewnątrz z krużgankiem z Drogą Krzyżową i zespołem płyt nagrobnych. Źródło jw., ss. 518-521.